Oorlogsarchief komt online beschikbaar, Lenie Degen en haar familietragiek
Per 1 januari 2025 komt het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) online beschikbaar. Het CABR is het grootste oorlogsarchief over de Tweede Wereldoorlog in Nederland. In dit archief zijn dossiers opgenomen van ca. 300.000 personen die verdacht werden van samenwerking met Duitsers. In het gedigitaliseerde archief ook personen uit Ouder-Amstel waarvan destijds een familielid actief was voor de NSB. Menigeen is al eerder op onderzoek gegaan. Lenie Degen uit Duivendrecht ging op zoek naar haar opa. De zoektocht bracht haar bij inzichten over haar opa en zijn keuzes in het leven. Lenie werd actief voor de Stichting Werkgroep Herkenning. Vanuit deze stichting biedt Lenie hulp aan kinderen en kleinkinderen van ‘foute’ Nederlanders. Ze schreef een boek over haar zoektocht. Omdat er in de familie niet gesproken werd over opa, kreeg dit boek de titel: ‘Versteende Stilte’.
Via een training kwam Lenie (73) in 2012 in een opdracht voor een familieopstelling. Wat opviel is dat in deze opstelling met poppetjes, haar opa ver op de achtergrond stond. Lenie: “Over mijn opa werd destijds in de familie nooit gesproken. Hij was destijds politiek actief in Drenthe en is uiteindelijk via Amsterdam in Hilversum gekomen. Vanuit mijn jeugd herinner ik me een vluchtig bezoek aan hem in Hilversum. Mijn opa was in 1942 gescheiden van mijn oma, er was nauwelijks contact”.
In 2014 start haar zoektocht in het archief in de Vijzelstraat (De Bazel) en uiteindelijk brengt ze met haar man Luuk een bezoek aan Sleen (Drenthe) waar haar opa destijds burgemeester was. Vooraf aan de Tweede Wereldoorlog verhuist het gezin naar Amsterdam en vindt opa aansluiting bij de NSB. Als nieuwe bewoner van Amsterdam voelt opa de toegankelijkheid van de NSB en sluit zich aan. Op haar zoektocht verzamelt Lenie een veelvoud aan gegevens wat ze heeft vastgelegd in het boek: “Versteende Stilte”, met als subtitel: “Oorlog, Schuld, Buitensluiting en Schaamte”. Elementen die ze tegenkomt in haar zoektocht en die opgaan in haar familiegeschiedenis. Een geschiedenis waar ze als kleinkind geen enkele invloed op heeft gehad. Een geschiedenis die heel veel families heeft getekend en die bij het openbaar worden van het archief wellicht geaccentueerd gaan worden. Haar boek rolde in 2018 van de persen, en vanaf dat gaat Lenie zich inzetten voor de Werkgroep Herkenning.
Lenie is ervaringsdeskundige en hoopt met het verhaal over haar geschiedenis meer bewustwording te creëren. Hoe onschuldige kinderen gemakkelijk veroordeeld en buitengesloten werden, omdat hun voorouders verkeerde keuzes hadden gemaakt. Niet alleen via de stichting, maar ook met haar boek draagt Lenie bij aan het begrip. Via de Werkgroep verzorgt Lenie presentaties en workshops. Lenie: “Zo richting 4 en 5 mei, zie je altijd extra behoefte, zeker nu op 1 januari het archief online komt, is er volop vraag naar het verhaal”. De stichting gaat door, Lenie doet einde dit jaar een stapje terug.
Het boek: ‘Versteende Stilte’.
Het boek is opgedragen aan de familie waarin ze is opgegroeid. Vraag was: “Wie was opa, en waarom de keuze voor de NSB?”. Via haar reis langs De Bazel en Sleen komt ze in Hilversum. De stad waar haar opa na de oorlog aannemer werd. Als ze na jaren een door opa gebouwde kerk betreedt, volgt een gevoel van trots. Een gevoel dat ze niet eerder voor opa had. De keuze voor de NSB komt voort uit de verhuizing van het gezin van Drenthe naar Amsterdam. Van een strenge geloofsgemeenschap, naar een meer open cultuur. In het begin is er nauwelijks aansluiting in Amsterdam, totdat opa kennis krijgt in NSB-kringen. Een keuze die niet goed in de familie valt, vandaar ook de scheiding in 1942.
Voor haar boek gebruikte Lenie vele bronnen. Zo bezoekt ze schrijvers van vergelijkbare boeken. Uiteindelijk benoemt ze het leven van opa als tragisch. Een zoektocht naar (h)erkenning en een leven gekenmerkt door uitsluiting. Uitsluiting van zijn geloofsgemeenschap, de kerk, en na de oorlog tien jaar geen kiesrecht. En nog zwaarder, de scheiding van zijn gezin. Zeker zo tragisch de gevolgen voor oma en de gezinsleden.
‘Versteende Stilte’ gaat over de stilte in Lenie haar familie. Aan het woord vele familieleden. Ook de levensgeschiedenis van Lenie zelf wordt beschreven. Persoonlijke herinneringen en verhalen die haar de keuzes beter hebben doen begrijpen. Dat is haar boodschap met de stichting: “Dat de mensen die in een vergelijkbare situatie zitten het beter kunnen begrijpen, er mee om kunnen gaan”.
Een gedegen onderzoek van Lenie Degen met uiteindelijk een waardevolle optekening van het boek: een familiekroniek. Een boek dat goed te lezen is en inzicht geeft aan mogelijke levensgevolgen. Dit niet alleen voor NSB’ers, maar ook voor mannen die werden opgeroepen om fabrieksarbeid in Duitsland te doen en daar een Duitse partner kregen. Of Nederlandse vrouwen die liefde vonden bij een Duitse soldaat. Elk verhaal is uniek, maar raakvlakken over schuld, buitensluiting en schaamte zijn er zeker. Het boek van Lenie Degen is uitgegeven bij uitgeverij Aspekt.
Nawoord Lenie Degen:
“Het CABR is het Nationaal Archief in Den Haag. Wees niet bang, je kunt via de website van het Nationaal Archief een verzoek doen. En kijk ook op www.werkgroepherkenning.nl of bel met: 085-0004185”.
Terug
